web analytics

Voorwoord bij Abbé Prévost, Manon Lescaut

Een toneelstuk. Twee balletten. Vijf opera’s. Zes televisieseries. Twaalf speelfilms. Zouden er boeken bestaan die een grotere oogst aan bewerkingen hebben opgeleverd dan Manon Lescaut? Vier daarvan dateren trouwens uit de eenentwintigste eeuw, dus we mogen aannemen dat de betovering nog niet is uitgewerkt.

Vooral de opera van Puccini uit 1893 heeft veel betekend voor de internationale bekendheid van het boek, maar in Frankrijk was daar nooit gebrek aan. ‘Is het overdreven om te stellen dat dit boek onze beste roman kan worden genoemd?’ vroeg Markies de Sade tegen het eind van de achttiende eeuw retorisch, en ook Gustave Flaubert, de auteur van die andere grote ‘geschiedenis van een vrouw’ (Madame Bovary), is een halve eeuw later niet zuinig met zijn lof: ‘De grote kracht van Manon Lescaut zit hem in de liefde die alles bezielt, de argeloosheid van de hartstocht die de twee hoofdpersonen zo levensecht, zo innemend en zo waardig maakt, hoe schurkachtig ze ook zijn.… > Lees verder

Abbé Prévost, Manon Lescaut (fragment)

Ik ben genoodzaakt mijn lezer mee terug te voeren naar het moment in mijn leven waarop ik chevalier Des Grieux voor het eerst heb ontmoet. Dat was ongeveer een halfjaar voor mijn vertrek naar Spanje. Ik leidde het grootste deel van de tijd een teruggetrokken bestaan, maar was om mijn dochter te plezieren soms gedwongen een kleine reis te maken, die ik zo kort mogelijk hield. Op een dag kwam ik terug uit Rouen, waar ik bij het hooggerechtshof van Normandië op haar verzoek een zaak aanhangig was gaan maken met betrekking tot de successie van een paar stukken land waarvan ik de eigendomsrechten, geërfd van mijn grootvader van moederskant, aan haar had overgedragen.… > Lees verder

Milan Kundera, Een gekidnapt Westen: de tragedie van Midden-Europa (fragment)

De identiteit van een volk of een beschaving wordt weerspiegeld en samengevat door het geheel van geestesproducten dat doorgaans ‘cultuur’ wordt genoemd. Als die identiteit met de dood wordt bedreigd, wordt het culturele leven intenser, heviger, en wordt de cultuur de levende waarde waar het hele volk zich omheen schaart. Daarom hebben het culturele geheugen en de hedendaagse kunst en literatuur in alle Midden-Europese opstanden zo’n grote rol gespeeld, doorslaggevender dan in enige Europese volksopstand uit het verleden, waar dan ook.

Schrijvers, verzameld in een kring die de naam van de romantische dichter Petőfi droeg, brachten in Hongarije een grote kritische reflectie op gang en baanden zo de weg voor de uitbarsting van 1956.… > Lees verder

AI-vertalingen: inhoud om zakken mee te vullen

Ruim twintig geleden schreef ik voor het vertaaltijdschrift Filter een reeksje artikelen over een nieuwe vertaalmachine: Tovertaal, ‘de TOtale VERTAALoplossing’. Dankzij een live verbinding met internet en duizenden los aan te schaffen taalmodules (van de befaamde Oxford English Dictionary tot een botanisch woordenboek Micronesisch-Kiribatisch) bleek het programma alle mogelijke vertaalproblemen minstens net zo goed op te lossen als een goede menselijke vertaler, niet in de laatste plaats door de mogelijkheid om met een druk op de knop ook een hoger of lager stijlregister te kiezen, dus ik was niet zuinig met mijn lof.

Natuurlijk bestond Tovertaal niet echt en ging het me vooral om de woeste vertaalexperimenten die ik in mijn neprecensies kon uitvoeren, maar algauw begon ik ongeruste mails van collega-vertalers te krijgen: vormde dat programma geen enorme bedreiging voor de toekomst van ons beroep?… > Lees verder

Afnemende wanorde: Vernietigen van Michel Houellebecq

Op 26 juni wordt bekend of Houellebecqs roman Vernietigen, in elk geval in omvang zijn magnum opus, de shortlist van de Europese Literatuurprijs 2024 heeft gehaald. Voor de gelegenheid plaats ik hier het stuk dat ik in 2023 over de roman schreef voor de derde, opnieuw herziene en uitgebreide editie van mijn boek Aan de rand van de wereld: Michel Houellebecq (De Arbeiderspers).

‘Als hij niet tegen zichzelf wordt beschermd, slijt een goede vertaler snel. Vertalen is in de strikte zin van het woord een ongezond beroep. Professionele vertalers, die vanwege hun hongerloon gedwongen worden teksten te vervaardigen als blini’s, boek na boek, jaar in jaar uit, kennen rust noch duur en vallen aan zenuwziekte ten prooi.… > Lees verder

Ophef over Michel Houellebecq

Eind vorig jaar verscheen bij De Arbeiderspers de derde, opnieuw herziene en uitgebreide editie van mijn boek Aan de rand van de wereld: Michel Houellebecq. Er zijn ten opzichte van de vorige editie (2019) vijf nieuwe stukken opgenomen: ‘Houellebecq, vertalen’, ‘Lof der vrouwelijkheid’, ‘Compassie’, ‘Afnemende wanorde’ en ‘Ophef’. Eén stuk is geschrapt: ‘Rozenblaadje’. Ook het fotokatern is aangepast, met name door de toevoeging van een serie portretten in absentia die ik in 2019 bij Houellebecq thuis mocht maken (eerder verschenen in de Volkskrant). Hieronder het stuk ‘Ophef’, over twee kwesties die helaas nog steeds voor ophef zorgen.

 

Twee dingen heb ik tijdens het vertalen van Houellebecqs werk bij vlagen best lastig gevonden: zijn obsessie met seks (al dan niet als metafysica) en zijn ongenuanceerde houding ten aanzien van de islam.… > Lees verder