In 1983, toen hij dacht dat het Oostblok nog duizenden jaren zou standhouden, publiceerde de uitgeweken Tsjech en literaire grootheid Milan Kundera in het tijdschrift Le Débat een korte tekst die de hele wereld rondging, vertaald in tientallen talen. Een gekidnapt Westen zette Midden-Europa in één klap op de kaart als een samenstel van kleine naties waar de Europese eenheid-door-diversiteit haar hoogtepunt bereikt: cultureel behorend bij het Westen, politiek opgeslokt door een vraatzuchtige grote natie (Rusland) die naar eenvormigheid streeft. Veertig jaar later is Kundera’s tekst weer extra actueel, zowel door de Russische inval in Oekraïne als door de hoofdvraag: wordt de Europese cultuur bedreigd?
Dat deze tekst nu in een officiële vertaling (rechtstreeks uit het oorspronkelijke Frans, mooi verzorgd uitgebracht door een echte uitgeverij) verschijnt, na twee gelegenheidsvertalingen uit het Engels en een slechte piratenversie op internet, mag een klein wonder heten. In de twee decennia dat ik met Kundera bevriend was heb ik hem een paar keer om toestemming gevraagd om de tekst te mogen vertalen, maar hij zag die als een schotschrift dat niet in zijn officiële literaire oeuvre paste en wilde niet worden gezien als een politiek auteur, dus hij zei nee. Toen de Franse tekst in 2021 alsnog in boekvorm verscheen nam ik uiteraard contact op met de Nederlandse uitgever van zijn werk, maar die had geen interesse – ook niet bij mijn tweede poging, nadat Rusland Oekraïne was binnengevallen. Ook andere vooraanstaande uitgeverijen waren tot mijn verbijstering niet geïnteresseerd: worden grote schrijvers (Kundera gold jarenlang als gedoodverfde Nobelprijskandidaat) zó snel vergeten?
Ik was dus erg blij toen uitgeverij Ten Have me begin 2024 benaderde met de vraag of ik de tekst wilde vertalen. Zo gezegd, zo gedaan. Collega Edgar de Bruin nam de Tsjechische toespraak waarmee het boekje opent voor zijn rekening.
[Milan Kundera, Een gekidnapt Westen: de tragedie van Midden-Europa, vert. Martin de Haan en Edgar de Bruin, Ten Have/De Nieuwe Wereld 2024]
