Opmerkelijk bericht in de media: Milan Kundera zou van de Tsjechische premier Andrej Babiš weer Tsjech mogen worden, nadat het staatsburgerschap van zijn geboorteland hem in 1979 was afgenomen (hij en zijn vrouw Vera bezitten sinds 1981 de Franse nationaliteit).
Mijn eerste reactie: dit moet een politieke publiciteitsstunt van de populist Babiš zijn. Kundera weigert al sinds de jaren 1980 als een Tsjechische schrijver te worden behandeld, niet alleen omdat hij als schrijver zijn moedertaal allang heeft verruild voor het Frans (de definitieve, gezaghebbende editie van zijn hele Oeuvre is verschenen in de Bibliothèque de la Pléiade), maar vooral ook omdat wat hem interesseert niet zozeer de taalkunst, als wel de romankunst is (waarover hij ook tal van essays heeft geschreven). De aanhoudende neiging van de Tsjechen om hem als ‘een van hen’ te blijven zien (zij het dan, in het slechtste geval, als een verrader), werkte hem zo op de zenuwen dat hij zelfs een hele roman (Onwetendheid) schreef over de onmogelijkheid om terug te keren naar datgene wat je vroeger was: ’thuis’ is thuis niet meer.
En diezelfde Kundera wordt nu op zijn 89ste dus misschien wel feestelijk binnengehaald als Groot Tsjech? Ik heb net bevestigd gekregen dat het geen fake news is, en dat de Kundera’s het aanbod (nog?) niet hebben afgeslagen. Het zou de duiding van zijn werk er helaas niet makkelijker op maken, want hoe moeten we uitspraken als de onderstaande nu lezen?
De kleine natie heeft haar schrijver de overtuiging ingestampt dat hij alleen bij haar hoort. […] De bezitsdrang van de natie ten aanzien van haar kunstenaars manifesteert zich als een terrorisme van de kleine context, waardoor de hele betekenis van een werk wordt gereduceerd tot de rol die het in eigen land speelt.
