Hans Wansink neemt het in een redactioneel commentaar in de Volkskrant van 22 juli op voor de arme Nederlandse consument die boeken veel te duur vindt en er om die reden de laatste vijf jaar een kwart minder geld aan heeft besteed. Hij juicht het nieuwe Amazon-plan voor een streamingdienst toe (onbeperkt e-boeken lezen voor 10 dollar per maand) en is blij dat de rechter het verkopen van tweedehands e-boeken (nog) niet heeft verboden. De vaste boekenprijs vindt hij maar niks, de marges van de boekhandels veel te hoog.
Heel sympathiek allemaal, net als Wansinks idee om wegvallende inkomsten voor auteurs maar gewoon uit de staatskas bij te vullen – en om slecht verkopende boeken (d.w.z. vooral moeilijke boeken: Proust, Goethe, Dante, Homerus, dat soort spul) domweg niet uit te geven, of alleen amateuristisch, in eigen beheer.
Maar dan de feiten. Puur economisch: 10 dollar per maand uitgeven aan iets waaraan je vroeger een veelvoud uitgaf, en tegelijk willen dat de kwaliteit en variatie van het aanbod gelijk blijft, dat is pure luchtfietserij. Als de inkomsten per boek voor een schrijver of vertaler drastisch omlaag gaan, is de kans dat die schrijver of vertaler kwalitatief en kwantitatief op dezelfde leest kan doorgaan nihil. Je kunt de consument ook onbeperkt laten lezen voor 1 cent per maand, maar vraag niet wat hij dan nog leest, afgezien van de wikkels om zijn wc-papier.
Landen die de vaste boekenprijs afschaffen, zoals Engeland en Zweden, en recentelijk ook Denemarken, krijgen steevast te maken met een grote verschraling van het aanbod doordat alle aandacht uitgaat naar de bestsellers (die met grote korting kunnen worden aangeboden omdat de eenmalige kosten snel zijn terugverdiend). Boekhandels verdwijnen, auteurs kunnen niet meer leven van hun werk: het bekende verhaal van de muziekindustrie, maar nog veel schrijnender, omdat boeken zijn vastgeklonken aan de taal waarin ze worden uitgegeven: de afzetmarkt is beperkt.
Dus de vraag is heel simpel: willen we onze hele leescultuur op het spel zetten om de consument ter wille te zijn? Of zien we boeken als onderdeel van een langetermijnproject dat onze maatschappij concurrerend houdt door het hoge niveau en de variatie van het aanbod? De Franse regering weet het wel: die voert een actief beleid om de vaste boekenprijs overal in Europa ingang te doen vinden. Maar de Fransen, wie neemt die nou serieus?
[de Volkskrant opinie, 24 juli 2014]
