Franc Schuerewegen en Marc Smeets zijn respectievelijk hoogleraar en universitair docent aan de universiteit van Nijmegen. Samen hebben zij nu hun beider passie, de Franse literatuur, voor uitgeverij Bert Bakker in een notendop geperst. Ze hebben daarbij ‘bewust geopteerd voor een hexagonale literatuurgeschiedenis’, waarmee ze waarschijnlijk bedoelen dat alleen échte Franse schrijvers mogen meedoen. Immers, Frankrijk heeft een vorm die in de verte aan een zeshoek doet denken, zoals geoefende kaartlezers weten.
Overigens worden er in het boekje wel degelijk twee Belgen behandeld, Amélie Nothomb en Jean-Philippe Toussaint, maar die zijn ook in Frankrijk bekend, zozeer zelfs dat er best een aantal echt belangrijke, echt Franse schrijvers (La Bruyère, La Rochefoucauld, Gide, Valéry, Queneau, Artaud, Perec) en een belangrijke beweging (het surrealisme) voor mochten sneuvelen. Dat de Franse literatuur van de 20ste eeuw ondenkbaar is zonder het surrealisme, is niet erg, want ‘schrijven is de kunst van het opofferen’, papegaaien de auteurs Flaubert na, en zo kunnen we des te sneller doorstomen naar het vertrouwde terrein van het existentialisme, Sartre Beauvoir Camus Saint-Germain-des-Prés oh la la.
Al met al is het een notendop vol leuke weetjes geworden. Wist u bijvoorbeeld dat Descartes, soldaat van beroep, naam maakt als uitvinder van het cartésianisme? Dat Proust niet alleen sciencefiction is? Dat Madame De La Fayette sentimentele liefdesverhalen schrijft om de tijd te doden in haar chique Parijse herenhuis? Dat de poëzie van Maurice Scève bij de hedendaagse lezer dikwijls als hermetisch en dus als weinig boeiend overkomt? Dat wat Montaigne in de drie boeken van de Essais bij elkaar heeft geschreven eigenlijk nooit is geëvenaard? Dat de middeleeuwen een fascinerende tijd zijn omdat ze enerzijds zo anders zijn dan onze wereld vandaag en anderzijds zo herkenbaar? Dat de roman bij Robbe-Grillet uit alleen maar taal bestaat?
Diezelfde Robbe-Grillet, onlangs op 85-jarige leeftijd overleden, beschrijft volgens de auteurs niettemin ‘nauwgezet een wereld die vooral uit dingen bestaat’, een program waarvan hij in de jaren 80 radicaal zou zijn teruggekomen. Maar zelf zei hij al in 1959: ‘In sommige van mijn romans komen weliswaar veel dingen voor, maar die werden altijd gezien door een mens – niet door een neutrale blik, maar door een mens die zeer sterk aan menselijke driften blootstond.’
Krak, zei de notendop.
- Franc Schuerewegen en Marc Smeets, Franse literatuur in een notendop. Bert Bakker, 2008.
[de Volkskrant, 21 maart 2008, © Martin de Haan]
