Frans kunstenaar (†1880). Behalve als schilder was hij actief als beeldhouwer, tekenaar, dichter, musicus en criticus. Hij illustreerde de fabels van La Fontaine op doek en in bas-reliëfs, en droeg satirische tekeningen bij aan verscheidene periodieken. Hij was de uitvinder van de Milesiaanse buste: het konterfeitsel van een illustere persoon in marmer of brons, afgebeeld van kruin tot navel maar zonder armen, hetgeen volgens hem het portret een hooghartig-koele uitstraling gaf. Ondanks zijn hooggestemde kunstenaarsidealen – ‘Ik behoor tot geen andere school dan de mijne. Mijn ambitie is om Pélopidas Gacougnol te zijn, en geen ander’ – beschouwde hij zichzelf als een ‘groot mislukt kunstenaar’. Hij verspilde zijn talenten door de versnippering van zijn activiteiten en door de nimmer aflatende ontplooiing van een onstuitbare fantasie. Toch bleef hij niet verstoken van succes. Hij was een allemansvriend, die in zijn atelier regelmatig soirées organiseerde waar een zeer verscheiden gezelschap bijeenkwam, onder wie de schilder Lazare Druide, de naturalistische romanschrijver Folantin, de katholieke pamfletschrijver Marchenoir en de miniaturist Léopold [zie aldaar].
In 1879 nam hij de jonge Clothilde Maréchal aan als model voor een doek van de Heilige Filomena omringd door bloeddorstige leeuwen. Zijn verzoek aan Clothilde zich te ontkleden, lokte tranen uit. Clothilde, dochter van een ex-prostituee, gedwongen om het huis te delen met haar kwelzieke moeder en haar beestachtige pleegvader, was ondanks haar ontberingen en beproevingen een zuivere ziel gebleven. Haar beschroomdheid raakte bij Gacougnol de gevoelige snaar van de naastenliefde. Hij ontfermde zich over haar, kocht voor haar een kleine uitzet, installeerde haar in een pension, zich niets aantrekkend van het al snel verspreide gerucht over hun illegitieme betrekkingen. Clothilde, wier lijden werd overvleugeld door een vrome aspiratie naar de verlossing die in Jezus Christus is, werd weldra onmisbaar voor de oude vrijgezel – niet langer als model, maar als gezelschapsdame. De gelukkige wending in zijn leven was van korte duur. Nadat Clothildes duivelse moeder haar dochter valselijk bij haar sterfbed had ontboden, in de hoop haar enige pecunia af te troggelen, besloot Gacougnol ter plekke orde op zaken te stellen. Hij stierf onder het moordende mes van Clothildes pleegvader. Clothilde, die kort nadien trouwde met Léopold, verzorgde liefdevol Gacougnols graf.
- Léon Bloy, La Femme pauvre, 1897
[Lemma uit Koen Brams, Encyclopedie van fictieve kunstenaars (Nijgh & Van Ditmar, 2000), © Rokus Hofstede]
